Hoe kan het onweren zonder regen?

Het is een enorm warme dag. Echt zo’n dag waarop je als je de weg over moet steken, denkt: oef, wat is het asfalt warm. En dat al richting het einde van de ochtend, bij een strakblauwe lucht. Kun je je voorstellen over wat voor soort dag ik het dan heb?

Naarmate het middag wordt, beginnen langzaam maar zeker wat mooiweerwolken te ontstaan. Geen sterk opbollende wolken, want we liggen onder een hogedrukgebied, dus het zijn wat platte stapelwolken. Er wordt dus ook geen zwaar onweer verwacht. Maar toch spreekt het weerbericht van ‘lokale onweersbuien’. En tegen 17 uur is het zo ver: hier en daar zijn een aantal stapelwolken doorgegroeid naar onweersbuien! Het rommelt regelmatig, en zo af en toe zie je ook een flits. Ook als de bui zo’n beetje boven je hangt. Maar het regent niet. En dat vind je raar. Hoe dat komt, lees je in deze blog!

Omslagfoto: Melle van der Werff

Warmteonweer: van stapelwolk naar onweersbui

We hebben het in deze situatie in het bijzonder over warmteonweer. Zoals je je misschien nog wel uit andere blogs kunt herinneren bestaan er verschillende vormen van onweer. Op het moment dat het enorm warm is en een lagedrukgebied, trog, vore of front de hete lucht verdringt, dan kan er landelijk een enorm fel onweer losbarsten. Dat is op de hierboven beschreven dag echter niet aan de orde.

Ook heuvels en bergen kunnen voor onweersbuien zorgen, omdat de lucht letterlijk omhoog gedwongen wordt. Maar ook dat is niet aan de orde, want we bevinden ons – voor het gemak 😉 – even niet in Limburg.

Warmteonweer dus. Doordat het extreem warm wordt aan de grond, kan een bel thermiek – normaal verantwoordelijk voor stapelwolken – doorgroeien naar een cumulonimbus, een regenbui. Uiteindelijk vindt er elektrificatie plaats in de bui en ontstaat er bliksem.

Dergelijke onweersbuien ontstaat vaak in situaties waar er geen lagedruk is die het warme weer verdringt, maar het wel extreem warm is. Vaak hangt er dan een hogedrukgebied in de buurt. Het gevolg is bovendien dat er extreem weinig stroming in de atmosfeer aanwezig is. Daardoor bewegen de buien amper, zodra ze eenmaal ontstaan zijn. Ze blijven vaak op dezelfde plek hangen, waardoor het op die plekken vaak tot grote neerslaghoeveelheden komt. Ook bliksemt het zo nu en dan.

Verdamping van de regendruppels

Maar op extreem hete dagen, zeker in het beginstadium van de bui, kan het gebeuren dat je het ziet flitsen en hoort rommelen maar dat er geen regen valt.

Hoe kan het dat het onweert zonder dat er regen valt?

De oorzaak daarvoor is eigenlijk heel simpel. Laten we echter eerst kijken hoe de bui nu daadwerkelijk regen laat vallen. Op het moment dat de oorspronkelijke stapelwolk (vaak hard) doorgroeit, neemt de chaos in de buienwolk toe. Dankzij de hevige luchtbewegingen worden de waterdruppeltjes in de wolk als het ware heen en weer geschud. Daardoor komen ze regelmatig met elkaar in botsing. Het gevolg is dat deze waterdruppeltjes samensmelten tot een groter druppeltje.

Voor enige tijd kunnen deze grotere druppeltjes in de wolk worden gehouden. Dat kan als de stijgstroom van de bui een grotere kracht heeft dan de zwaartekracht die op het regendruppeltje werkt. Maar de zwaartekracht (de hoeveelheid Newtons) neemt toe naarmate de massa van het druppeltje groter wordt. En vaak botsen ze niet één keer… maar vaker, wederom met een samensmelting als gevolg. Op den duur wordt de massa van het druppeltje zo groot, dat de zwaartekracht sterker is dan de omhoog bewegende stijgkracht van de wolk. Het druppeltje zal dan naar beneden vallen: er is sprake van een regenbui!

Maar onderweg naar beneden kan het gebeuren dat het druppeltje door een extreem droge laag valt. Bovendien neemt de temperatuur tijdens de val razendsnel toe, want het is aan de grond immers extreem warm. Het zijn de perfecte ingrediënten voor verdamping van het regendruppeltje.

Het valt dus wel, maar bereikt nooit de grond.

Mijn tante heeft me ooit wel eens verteld dat ze tijdens zo’n situatie op een weg zat in de Verenigde Staten. Daar regende het niet. Maar toen ze ging staan, kon ze wel regendruppels voelen. Hoewel het vaak voorkomt dat de regendruppels hoger in de atmosfeer verdampen, kan het bij dat soort zengende hitte voorkomen dat ze ook op het allerlaatste stukje voor de grond verdampen!

Nu weet je waarom het soms kan onweren zonder dat er regen valt 🙂