Waarom klinkt onweer in de bergen veel harder?

Op onze Facebookpagina gaf een lezer recentelijk aan dat ze op vakantie te maken had gekregen met fel onweer, en vroeg zich af waarom het onweer zo fel was. Op mijn vraag of ze toevallig in een bergrijke regio op vakantie was, beantwoordde ze met ja. En dat klopt ook, want onweer in de bergen klinkt harder. De vraag is echter hoe dat kan. Kortom: Waarom klinkt onweer in de bergen veel harder?

Op het moment dat er een bliksemflits optreedt, wordt de lucht in de buurt van de flits uitgezet. Dat komt doordat de temperatuur van de lucht in zeer korte tijd (in minder dan een seconde) op kan lopen tot 30.000 graden Celcius. Dat gebeurt sneller dan het geluid, waardoor er een knal optreedt, die wij kennen als de donder.

Om te kunnen beredeneren waarom onweer in de bergen veel harder klinkt, moeten we kijken naar wat die donder nu eigenlijk is.

De donder horen we, dus is de donder geluid. De definitie van geluid is een ‘hoorbare verandering van de luchtdruk’. Dat wordt veroorzaakt door een geluidsgolf, die, zodra deze bij ons oor aankomt, het trommelvlies laat trillen. Dat nemen wij waar als geluid. In het geval van onweer wordt, doordat de bliksem de lucht sneller dan het geluid laat uitzetten, een schokgolf uitgezonden. Zoals ik net al zei, horen wij dat als donder.

Dat is hoe de donder in het algemeen werkt. Maar in de bergen klinkt de donder over het algemeen harder. De vraag is dan ook: waarom?

De geluidsgolf botst op de berg

Bij donder wordt er dus een geluidsgolf uitgezonden die begint bij de bliksem. Op het moment dat deze bliksem op de berg botst, wordt de geluidsgolf weerkaatst. Dit principe kennen we als de echo. We kennen allemaal wel het roepen in een echoput, waarna hetgeen je riep weer terugkwam!

Bij de berg werkt het principe ongeveer hetzelfde, maar net iets anders. Daar is namelijk de echoput niet door vier wanden afgesloten, waardoor het geluid recht omhoog terugkaatst. Daar heb je echter één berg, en (maximaal) drie andere stukken ‘lucht’, waar de geluidsgolf naar toe wordt weerkaatst. Dat betekent kortgezegd dat deze echo ook op het punt terechtkomt waar jij het onweer hoort. Als gevolg hoor jij zowel de geluidsgolf die de bliksem veroorzaakte, als de echo die van de berg afkomstig is. Omdat geluid enorm snel reist (met 343 meter per seconde in lucht) hoor je deze twee geluidsgolven vlak na elkaar, of tegelijkertijd.

Als gevolg denk je dat het onweer feller is, maar in feite is het dat niet. Het klinkt alleen harder!

Het onweer kan de berg niet over

Het komt vaak ook voor dat juist dankzij de bergen onweer ontstaat. Dit heeft te maken met de algemene stelregel dat een bui ontstaat doordat lucht stijgt, waterdamp condenseert en een wolk zich vormt. Vanuit zo’n situatie kan een bui voortkomen. Op het moment dat lucht richting een berg wordt gestuwd, moet hij deze over – er wordt aan de achterzijde van de lucht immers nóg meer lucht richting de berg gevoerd. Het betekent dat de lucht gedwongen wordt om te stijgen, met de hellingen van de berg mee. Dan geldt hetzelfde principe van stijgende lucht, en ontstaat zogeheten bergonweer.

Zulk bergonweer is over het algemeen enorm verraderlijk, want het kan binnen no time komen opzetten. Als het eenmaal is ontstaan, blijft het lang op dezelfde plek hangen. Dat komt doordat de bui de berg niet overkomt. Als hij namelijk over de top heen is, daalt de lucht weer, waarna het principe van stijgende lucht omgekeerd optreedt, en de bui sterft.

De bergonweren van Italië staan hierom bekend, en dan met name die aan het Gardameer. Daar kan het soms hele nachten fel onweren, omdat het onstane onweer niet meer weg kan. In mijn vakantie in het Italiaanse Lecco, aan het Comomeer, heb ik ook bergonweer meegemaakt. Daar klonk een bliksem ook enorm veel harder.

Genieten dus!

Heb jij wel eens bergonweer meegemaakt? Zo ja, hoe vond je dat? Laat in het Disqus-blok hieronder je ervaring achter!