De invloed van extreem weer op onze maatschappij

Het gebeurt steeds vaker, weerwaarschuwingen voor naderend onheil. Of het nu onweer, harde wind, overmatige regenval of aanhoudende hitte is, we worden steeds vaker overspoeld door weercodes, van geel tot rood.

De meest bekende code die we kennen is code groen. Dan gebeurt er helemaal niets, misschien een klein regenbuitje maar extremer dan dit zal het niet worden. We liggen daar dan ook helemaal niet wakker van, maar wat doet code geel, oranje of rood eigenlijk met ons?

En hoe reageren wij met z’n allen op dergelijke waarschuwingen?

[toc]

[ad]

De oorsprong van kleurcoderingen

Allereerst gaan we terug naar de oorsprong van de waarschuwingen. Waarom gebruikt het KNMI eigenlijk kleurcoderingen voor waarschuwingen?

De kleuren zijn afkomstig van het internationale waarschuwingsmodel. Het KNMI gebruikt net als andere Europese weerinstituten deze coderingen om de impact van gevaarlijk weer aan te geven. Het waarschuwen door middel van deze kleurcodering geeft het KNMI de mogelijkheid om waarschuwingen voor gevaarlijke weersituaties op te schalen. Er kunnen voor alle weertypen – neerslag, temperatuur, wind, onweersbuien – code geel, oranje of rood worden uitgegeven. Hierbij staat de impact van het weer centraal.

Drempelwaardes

De mate waarin het weer een risico is, bepaalt of het KNMI code geel, oranje of rood uitgeeft. Hiervoor heeft het KNMI zogenaamde drempelwaarden vastgesteld voor de verschillende kleurcodes.

Bij het hanteren van deze drempelwaarden kijkt het KNMI ook naar de gebiedsgrootte waar het gevaarlijk weer zich aandient. Hoe groter het gebied waar kansen op extreem weer zijn hoe hoger de kleurcode kan uitvallen. Code rood wordt uitgegeven als er een kans bestaat dat extreem weer een grote impact heeft op de samenleving. Dat gebeurt aan de hand van een impactanalyse waar diverse overheids- en brancheorganisaties bij betrokken zijn.

Het KNMI is in Nederland de enige instantie die bevoegd is om officiële waarschuwingen uit te geven en valt onder het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Bliksemdetectie.nl neemt alle waarschuwingen van het KNMI over.

[ad]

Impact op de maatschappij

Vanaf het moment dat het KNMI waarschuwingen uitgeeft heeft dit haar weerslag op het functioneren van onze hedendaagse maatschappij.

Wij Nederlanders zijn complexe wezens die veel belang hechten aan weersvoorspellingen. Natuurlijk zijn Nederlanders altijd kritisch en valt er altijd wel iets aan te merken. Als blijkt dat een waarschuwingen overbodig was omdat de verwachtte weersituatie uitbleef is het niet goed maar op het moment dat wij Nederlanders overvallen worden met heftige weersituaties is het ook weer niet goed.

Kortom: hoe je het ook went of keert, weerwaarschuwingen hebben altijd invloed op het functioneren van de hedendaagse maatschappij. Maar in hoeverre, dat is de vraag!

In de weerkamer van het KNMI wordt het weer 24/7 door experts in de gaten gehouden. Wanneer gevaarlijk weer verwacht wordt en er kans op code oranje of rood is wordt in goed overleg tussen meteorologen en andere KNMI-experts een besluit genomen over welke waarschuwing eventueel wordt uitgegeven.

Voordat een daadwerkelijke waarschuwing (kleurcode oranje of rood) wordt uitgegeven wordt vaak overleg gevoerd door het KNMI met andere meteorologische partijen om te onderzoeken of de waarschuwing breed gedragen wordt. Is dit het geval dan wordt de waarschuwing uitgegeven.

Omdat code rood “het WEERALARM” de hoogst uit te geven waarschuwing is vindt voor het uitgeven van een dergelijk alarm ook altijd overleg plaats met maatschappelijke organisaties.

Het gaat bij dergelijke waarschuwingen om het zogeheten “weerimpactteam”.

In dit team zitten de Departementale Coördinatiecentra (DCC), het Nationaal Crisisteam (NCC), het Verkeerscentrum Nederland (VCNL), politie en brandweer (LOCC) en Prorail. Zij hebben allen vanuit hun taakveld kennis van de gevolgen van extreem weer op de weg, op het spoor en op het water. Ook hebben zij een landelijk overzicht van geplande evenementen.

In december 2017 werd een weeralarm uitgegeven voor gladheid op uitgebreide schaal. Twee dagen achter elkaar viel er in grote delen van het land veel sneeuw.

De gevolgen van een waarschuwing

Op het moment dat het KNMI daadwerkelijk waarschuwingen of zelfs een weeralarm uitgeeft en communiceert naar buiten heeft dit gevolgen voor het functioneren van de maatschappij. Soms zijn deze gevolgen niet eens merkbaar maar soms ook wel, weliswaar op kleine schaal maar ook in enkele gevallen grootschalig.

Nadat een waarschuwing (van geel tot rood) gecommuniceerd is nemen bepaalde overheidsorganen en instellingen diverse maatregelen naargelang de ernst van de waarschuwing en effecten/gevolgen van het extreme weer.  Denk hierbij aan het bewaken van de dijken van onze deltawerken door dijkgraven en vrijwilligers van het waterschap, het inplannen van extra personeel van Prorail voor eventuele herstelwerkzaamheden tot het preventief aanpassen van de dienstregeling van het openbaar vervoer.

Veelal zijn dit preventieve maatregelen die voorafgaande het naderend extreem weer genomen worden. De laatste maatregel: het aanpassen van de dienstregeling vloeit vaak door naar de categorie repressieve maatregelen (dit zijn acties die ondernomen worden wanneer het extreme weer plaatsvindt en zijn gebaseerd op het effect van het extreme weer).

Andere repressieve maatregelen zijn vaak terug te vinden bij de hulpdiensten. Vanuit deze tak wordt geanticipeerd op de gevolgen die het extreme weer met zich meebrengt. Denk hierbij aan schademeldingen, het realiseren van wegafsluitingen in verband met ondergelopen wegen, tunnels of bomen die zijn omgevallen, maar ook het verlenen van hulp aan slachtoffers als gevolg van ongevallen waarvan de oorzaak ligt bij het extreme weer. Of het ontruimen van gebouwen of openbare gelegenheden in verband met instortingsgevaar e.d.

[ad]

Buiten het feit dat de overheidsorganen diverse maatregelen treffen doen privéorganisaties dit ook. De meest kwetsbare branche voor extreemweerwaarschuwingen betreft de evenementenbranche. Vooral de openluchtevenementen zijn erg weersgevoelig en kwetsbaar op momenten dat er extreem weer nadert of waarschuwingen zijn uitgegeven. Bij een voor de eenvoudige burger simpele code geel wordt een evenementenorganistor niet zenuwachtig, echter wanneer men met code oranje of zelfs code rood om de hoek komt kan dit verstrekkende gevolgen hebben voor het evenement en haar bezoekers.

Iedereen kent de situaties uit de media wel betreffende het Pukkelpopdrama in België en festivalgangers die overvallen werden door naderend onweer met instortende tenten op de evenemententerrein als gevolg van heftige valwinden.

Onweersbuien kunnen veel schade veroorzaken. Foto: Rick van der Burg

Door deze kostbare lessen uit het verleden worden heden ten dage steeds vaker en sneller maatregelen genomen ten behoeve van de veiligheid van festivalbezoekers. Dit kan variëren van het ter beschikking stellen van extra water (kosteloos) bij extreme warmte tot het annuleren van openluchtfestivals of kleinschaliger gedacht de traditionele avondvierdaagse bij storm of onweer op grote schaal.

Als gevolg van de diverse voornoemde maatregelen kan het voorkomen dat afhankelijk van de heftigheid van het extreme weer de maatschappij minder functioneert. In uitzonderlijke gevallen kan het dagelijks leven tot stilstand komen omdat diverse soorten dienstverlening geheel wegvallen. En dan hebben we nog niet gesproken over het uitvallen van nutsbedrijven zoals het water- en energiebedrijf. Gelukkig is dit voor zover ik weet nog niet voorgevallen op grote schaal in Nederland.

De “onzichtbare” financiële gevolgen

Een gevolg van extreem weer en waarschuwingen m.b.t. naderend extreem weer dat veel minder zichtbaar is maar verstrekkende gevolgen kan hebben, is het financiële effect.

Wateroverlast kan leiden tot ondergelopen benedenverdiepingen en dus veel schade. Foto: Tanja Elfrink

Doordat waarschuwingen uitgegeven worden en daaraan gekoppeld maatregelen genomen worden zoals eerder omschreven heeft dit financiële gevolgen. Er hangen namelijk altijd kosten aan de inzet van personeel en materiaal.

Diverse bedrijven moeten hun activiteiten staken, dit kost hen geld omdat zij inkomsten mislopen. Mensen blijven weg op evenementen als gevolg van waarschuwingen, ook dit kost de organisatie geld want zij lopen inkomsten mis. Schade als gevolg van extreme weersituaties kosten verzekeringsmaatschappijen, bedrijven maar ook de doorsnee burger geld. Afhankelijk van het soort schade kan dit variëren van kleine bedragen van duizenden tot misschien wel miljoenen euro’s.

Ernst en nuchterheid van de Hollanders

Vaak worden weerwaarschuwingen serieus genomen, het betreft dan ook veelal een ernstige situatie waarbij het weer een daadwerkelijk gevaar kan opleveren. Echter wij Nederlanders houden ook wel van een grapje, ja zelfs in gevallen dat we te maken krijgen met echt Hollands Hondenweer. We kennen allemaal de woordgrapjes en bijbehorende foto’s van wel Co de Roodt, onze extreem weer BN’er op social media.

Wat we eigenlijk wel kunnen concluderen is dat waarschuwingen ten behoeve van extreme weersituaties en daadwerkelijk extreem weer in ons land de gemoederen flink bezig kunnen houden, in positieve zin zolang we er grapjes over maken en voor ons stormchasers als we in ons element zijn bij naderend extreem weer.

[ad]

Maar zeer zeker ook in negatieve zin als de dienstverlening uitvalt, het dagelijks leven tot stilstand komt, er gewonden vallen of schade ontstaat. Het vraagstuk of extreem weer invloed heeft op onze hedendaagse maatschappij kunnen we wat mij betreft met een volmondige JA beantwoorden.

Dat het afgeven van waarschuwingen van invloed is op onze maatschappij kunnen we ook bevestigen, misschien nog wel meer dan het extreme weer zelf omdat waarschuwingen op basis van voorspellingen, prognoses en analyses worden verspreid zonder dat er daadwerkelijk al sprake is van een extreme weersituatie maar er toch al maatregelen genomen worden die soms verstrekkende gevolgen kunnen hebben en bovenal een flink kostenplaatje met zich meebrengen.

We weten immers dat niets zo veranderlijk is als het weer in ons kleine kikkerlandje.

De tip die wij u meegeven

Hou ten tijde van extreme weersituaties altijd de berichtgeving van de overheid in de gaten en sla waarschuwingen niet in de wind maar neem deze serieus. Neem de juiste voorzorgsmaatregelen om uzelf en uw bezittingen te beschermen tegen de gevolgen van extreem weer en volg de berichtgeving van de spotters en stormchasers van Bliksemdetectie.nl zodat u op de hoogte bent van de actuele situatie. Natuurlijk kunt u ook de algemene mediakanalen volgen maar dan mist u de spectaculaire liveverslagen en fenomenale beelden want buiten de ernst van extreem weer en bijbehorende waarschuwingen hebben extreme weersituaties ook hele adembenemende momenten. Moeder natuur laat zich dan ook vaak op haar mooist zien. Natuurlijk berust de laatste uitspraak zich vanuit het blikveld van de extreemweerliefhebber.