Vandaag onweer, maar niet overal

Gisteren trokken (lokaal fikse) regen- en onweersbuien vanuit het zuidoosten over ons land heen. In Utrecht kwam het lokaal tot wateroverlast. De Veluwe werd gisteren meermaals getroffen door een onweersbui – en dan vooral buien die achter de eerste zone ploften. Ook vanuit Duitsland kwamen onweersbuien opzetten: vanuit Twente trokken ze naar het noordwesten om zich met de andere buien te verkleven.

Het leverde lokaal mooie situaties op voor de zwaarweerliefhebber. Voor de gewone, niet weergekke Hollander was het soms iets minder fijn. Hagel en de daarop volgende verkeersongevallen zorgden voor de zwaarste avondspits in 2014. We hielden het allemaal bij in ons liveblog.

Wat was er aan de hand?

Op de weerkaart was een vore zichtbaar. Dat is een uitloper van een lagedrukgebied waarbij de isobaren ver uit elkaar liggen. Hij is op de weerkaart herkenbaar als de ‘knik’ in de isobaren (de verbindingslijnen voor zones met gelijke luchtdruk) bij een uitloper van een lagedrukgebied. Hoewel vroeger het onderscheid tussen vore en trog (ook een uitloper, maar dan met dicht bij elkaar liggende isobaren) duidelijk werd gemaakt, worden de termen vandaag de dag door elkaar gehaald.

Aan de voorzijde van zulke uitlopers is er sprake van stijgende luchtbewegingen. Lucht wordt omhoog getild en komt op een bepaald moment op een niveau waarbij deze vrij verder kan stijgen. Dit kan al direct vanaf de grond zijn, maar er kan in de onderste laag van de atmosfeer ook een inversie aanwezig zijn. Daarbij neemt de temperatuur niet af met de hoogte (wat noodzakelijk is voor onstabiliteit), maar juist toe – waardoor de atmosfeer in deze laag juist extra stabiel wordt en onweersvorming niet plaatsvindt.

Zo’n deksel was gisteren ook aanwezig en werd doorbroken door de vore. Het is overigens helemaal niet erg dat zo’n deksel er is: het voorkomt tijdens buiensituaties dat losse buien ontstaan vóór de passage van bijvoorbeeld een trog, waardoor een eventuele zware buienzone op die trog van minder onstabiliteit kan profiteren. Zulke situaties zijn voor zwaarweerliefhebbers veelal een regelrecht drama.

Met de aanwezige onstabiliteit gisteren en de dynamische trigger – de vore – zag het er gisteren goed uit voor het ontstaan van onweersbuien. Er was ook windschering aanwezig: de wind ging met de hoogte sneller waaien en ook draaide hij lichtjes. Het leidde tot clusters van buien met op basis van foto’s lokaal wat rotatie.

Genoeg over gisteren: vandaag opnieuw een inversie

Vandaag ziet de situatie er wat betreft onstabiliteit niet eens zo slecht uit voor onweer. Er is onstabiliteit aanwezig – wel wat minder dan gisteren, ok – en ook is er wat sprake van windschering. Toch zullen zich waarschijnlijk weinig onweersbuien vormen vandaag. Het heeft alles te maken met een inversie.

Op de atmosferische berekeningen voor vandaag, de progtemp van het Amerikaanse weermodel, is de inversie zichtbaar aan het ‘rode vlak’ in onderstaande afbeelding. Binnenkort gaan we nog in op de technische aspecten van dit diagram, maar voor vandaag is het voldoende om te weten dat dit rode vlak de vorming van buien tegenhoudt. Te zien is dat de inversie reikt tot zo’n 2 à 2,5 kilometer. Het betekent dat als buien zouden ontstaan, de luchtpakketjes vanaf de grond eerst naar deze hoogte moeten worden getild.

Dat kan door warmte en door een dynamische trigger als een vore of trog. Het moet vandaag zo’n 23 tot 25 graden worden wil een pakketje de inversie kunnen doorbreken. Dat lijken we net niet te gaan halen. Lokaal is toch een bui op basis van warmte niet uitgesloten, die fel kan uitpakken – maar daarover zodirect meer. Met een dynamische trigger zou zoiets goed mogelijk moeten zijn. Een vore en trog zien we vaak terug op de weerkaart van 5,5 kilometer
hoogte. In de late middag en avond is een vore aanwezig boven het zuiden en zuidwesten: daar zullen dus waarschijnlijk opnieuw regen- en onweersbuien tot ontwikkeling komen, mede gezien het feit dat de warmte al een zet in de goede richting heeft gedaan. Daarom gelden er ook waarschuwingen voor de zuidelijke regio’s.

Gezien de onstabiliteit die opnieuw tot 9 kilometer reikt en de aanwezige schering is veel regen en hagel niet uitgesloten. Doordat de snelheidsschering minder is dan gisteren zullen de buien minder georganiseerd en dynamisch zijn: waarschijnlijk zal er sprake zijn van losse cellen.

Vandaag zien we dus opnieuw een situatie met onstabiliteit op de kaarten staan. Het lijkt echter niet zoals gisteren tot grootschalig onweer te komen. Wel zullen in het zuiden en zuidwesten regen- en onweersbuien tot ontwikkeling komen. Dat is althans hoe het er nu uitziet. Ook in andere regio’s kan een regen- en onweersbui tot ontwikkeling komen, maar dit gebeurt dan op basis van warmte – de kans op het ontstaan is zodoende veel kleiner. Bij buien is kans op regen, hagel en windstoten.