Felle onweersbuien mogelijk in noordoosten Nederland

Het is twee weken terug dat we in Nederland voor het laatst met felle regen- en onweersbuien te maken hebben gehad. Zware exemplaren trokken toen over het land, waarbij het oosten en met name de oostgrens het felste onweer te verduren kreeg. Bliksemdetectie-stormchasers Melle, Jannie en Maurice zijn die dag vanuit Friesland naar Düsseldorf gereden, … en daarna naar Namen en Aken. Hun verslag hebben we inmiddels ook online staan, en dat is het lezen waard!

Maar hoe mooi ook, dat is niet waar het in dit artikel om gaat. Zoals de titel al doet vermoeden kunnen we morgen naar alle waarschijnlijkheid weer onweersbuien verwachten. Sommige daarvan lijken behoorlijk fel te kunnen gaan uitpakken. Hieronder beschrijf ik eerst de actuele stand van zaken in de atmosfeer, gevolgd door een analyse van het onweer.

Laat de voorpret maar beginnen!

Fotograaf omslagfoto: Melle van der Werff
Bron weerkaarten: KNMI, WxCharts

De atmosfeer om 14.00 uur vanmiddag

Als er een onweersituatie op het programma lijkt te staan binnen nu en 36 uur, kijk ik meestal als eerste naar de analysekaart van het KNMI. Die analysekaart beschrijft de actuele stand van zaken in de atmosfeer aan de hand van het HiRLAM-weermodel. Dat wil zeggen: de actuele luchtdrukposities waarmee het weermodel zijn weersverwachting berekent, worden óók op een kaartje geplot. Ze zijn handig omdat je snel een goed overzicht kan krijgen van het weer op Europese schaal, zeker omdat de meteorologen van het KNMI ook weersymbolen toevoegen aan de kaarten.

De analysekaart van 14.00 uur deze middag is de volgende:

We zien eigenlijk een situatie die heel sterk lijkt op een dynamische onweersituatie, waarbij een lagedrukgebied in de buurt van de Britse Eilanden warme lucht van het zuiden aanvoert. Die lucht zorgt er boven Nederland dan voor dat de atmosfeer onstabiel wordt. Het naderende lagedrukgebied (en meestal convergentiezones in de vorm van troggen of thermische lagedrukgebieden) zorgt er op zijn beurt weer voor dat de ‘lont’ van het vat vol energie wordt aangestoken, met felle onweersbuien als gevolg.

Hoewel het ook wel eens flink mis kan gaan en er dus geen onweer komt, is dit toch wel een opzet voor onweersbuien. Grappig genoeg zien we ook bij de zwaarste buien in het zomerhalfjaar dat een luchtdrukopzet zoals deze bijna altijd aan de grondslag ligt van het felle weer. Juist dat is óók een patroon: gemiddeld gezien liggen in het zomerhalfjaar de luchtdrukgebieden op ongeveer dezelfde plek, ieder jaar weer.

Terug naar de analysekaart van deze middag. Ten noordwesten van Ierland ligt een lagedrukgebied waarbij het frontensysteem helemaal uitstrekt tot over Frankrijk en zelfs Spanje. Links van het front ligt wat in de guidance van het KNMI wordt beschreven als een frontale vore. Deze lijkt niet van uitgesproken belang te zijn voor de onweersituatie van morgen. Vlak rechts van het front ligt, boven Frankrijk, een thermisch lagedrukgebied. Dat is de kwajongen die bij ons voor felle onweersbuien kan gaan zorgen – en hij is nu dus al ontstaan!

Richting zondag: het laag komt dichterbij

De atmosfeer is natuurlijk continu in beweging. De prognosekaart voor 02.00 uur morgennacht (d.w.z. de nacht van zaterdag op zondag) ziet er als volgt uit. Let op dat deze is opgesteld aan de hand van het Europese weermodel ECMWF en dus mogelijk iets afwijkt van HiRLAM – maar heel veel zal dat niet zijn:

Het lijkt er dus op dat het thermische laag al in de buurt van Nederland komt te liggen in de nacht van zaterdag op zondag. Het valt daarom ook niet uit te sluiten dat er in de nacht en in de ochtend hier en daar al een onweersbui tot ontwikkeling komt. Deze ontstaat echter vanaf middelbaar niveau, hetgeen betekent dat hij minder krachtig wordt dan de buien die voor de middag worden voorzien.

Op zondag felle onweersbuien mogelijk

Dan nu de zondagmiddag. Op de prognosekaart van 14.00 uur zien we dat de kern van het lagedrukgebied inmiddels is verschoven naar het zuiden van Duitsland, maar dat geeft niet. Er ligt nog wel een felle, dikgedrukte rode lijn van Den Helder richting Arnhem. Dat is de lijn waarop morgen naar alle waarschijnlijkheid felle regen- en onweersbuien gaan ontstaan. Die lijn trekt in de uren die vorderen noordwaarts, waarbij de zwaarste exemplaren aan de rechterkant van de lijn zullen ontstaan.

Onze eerste prognose is dus dat er morgen vanaf het middaguur op de lijn Den Helder – Arnhem een aantal buien tot ontwikkeling kunnen komen. Dit gebeurt met name hoe lager je op de lijn zit. De vraag is dan: in hoeverre kunnen ze snel doorgroeien? Pas als ze behoorlijk snel groeien naar flinke hoogte kunnen we spreken van felle of misschien wel zware onweersbuien: ze kunnen dan hagel produceren, maar ook windstoten … maar: laten we kijken hoe onstabiel de atmosfeer is.

We kunnen daarvoor de CAPE gebruiken, een maat voor de onstabiliteit in de atmosfeer. Nemen we een overzicht van verschillende weermodellen, dan zien we het volgende:

CAPE-waarden van 500 J/kg, soms oplopend tot 1000-1500 J/kg dus. Hoewel ze nog niet zo hoog zijn als tijdens het echte zomeronweer van de maanden juli en augustus (waarbij de CAPE-waarden regelmatig oplopen tot 2000 J/kg tot 2500 J/kg), kunnen ook met deze CAPEs buien al best fel uitpakken. We zien de hoogste waarden voor het noordoosten van het land.

De radar reflectivities (in normaal Nederlands: de verwachte Buienradarbeelden) van de verschillende weermodellen tonen een verzameling felle buien, al (let goed op de tijden rechts bovenin de kaarten) zijn de modellen het nog niet eens over wanneer ze precies gaan vallen. We moeten vanaf het middaguur al rekening houden met buien, maar het lijkt erop dat ze met name in de tweede helft van de middag tot ontwikkeling komen.

Welke weersverschijnselen kunnen voorkomen?

De guidance van het KNMI is een schat van informatie voor de verwachter van zwaar weer. Het is een soort beoordeling van de actuele stand van zaken in de weermodellen, waardoor alle relevante informatie vaak al op één plek te vinden is (al is het taalgebruik behoorlijk complex, omdat de guidance eigenlijk bedoeld is voor meteorologen). We kunnen daar uiteraard wel voor jullie de informatie over wat we nu precies kunnen verwachten uithalen en vertalen in begrijpelijk Nederlands. Samengevat krijgen we morgen dus waarschijnlijk te maken met het volgende:

• Vanaf het middaguur een toenemende kans op felle onweersbuien in met name het noordoosten van het land;
• Het is waarschijnlijker dat ze in de tweede helft van de middag vallen dan in de eerste helft, maar het laatste kunnen we niet uitsluiten;
• Het KNMI geeft momenteel aan dat “de kans op code oranje voor het noordoosten circa 40% is”;
• De buien kunnen gepaard gaan met grote hagel;
• Windstoten tot 90 kilometer per uur zijn goed mogelijk, uitschieters naar 100 km/u zijn ook mogelijk;
• Waar buien overtrekken kan er veel regen vallen. Sommen tot 80 mm kunnen niet worden uitgesloten.

Houd voor morgen dus onze onweerradar goed in de gaten. We zijn ook heel benieuwd waar Estofex voor morgen mee komt. Blijf ook onze sociale media goed volgen. We houden jullie zo veel mogelijk op de hoogte en gaan op pad om de buien te volgen. Waar mogelijk streamen we live via Facebook.