Vliegen is één van de meest voorkomende manieren van vervoer. Dagelijks vliegen duizenden vliegtuigen over onze planeet van A naar B. Ook onweert het altijd ergens op Aarde. Vaak zelfs op meerdere plekken. Het is dan ook logisch dat de vraag gesteld wordt of bliksem schadelijk is voor een vliegtuig. In dit artikel kijken we naar de combinatie van luchtvaart en onweer: is onweer gevaarlijk voor vliegtuigen?

Onweer bestaat uit een groot aantal aspecten. Allereerst is er natuurlijk de bliksem zelf, een enorm krachtige elektrische ontlading. Maar dat is niet alles, als je naar een onweersbui kijkt. Zware windstoten, valwinden, grote hagelstenen en soms zelfs tornado’s zijn weersverschijnselen die bij een onweer kunnen voorkomen. Daarom wil ik per weersverschijnsel onderzoeken wat de invloed ervan is op een toestel en de bemanning.

Bliksem

In de video kun je zien dat de bliksem inslaat op een vliegtuig. Daar is een vliegtuig echter op gebouwd. Dat geldt voor oudere en nieuwe vliegtuigen.

Oudere vliegtuigen

De buitenkant van een toestel bestaat namelijk uit een metaal. Omdat het gaat om een volledig gesloten metalen omhulsel, kan de elektriciteit nooit in de cabine terecht komen. De bliksem wordt via de buitenkant van het toestel naar de grond geleid. Dit principe wordt ook wel Kooi van Faraday genoemd. Het is niet mogelijk om als passagier van een vliegtuig door de bliksem getroffen te worden, op voorwaarde dat alle deuren gesloten zijn. In de lucht is dat natuurlijk meestal het geval.

Moderne vliegtuigen

Moderne vliegtuigen zijn bovendien ook uitgerust met een bliksemafleider, vooral omdat deze vaak niet helemaal van metaal zijn gemaakt. Ook in moderne vliegtuigen vlieg je dus veilig.

Tegen stroompieken

Moderne vliegtuigen zijn ook uitgerust met mechanismen die het interne elektrische netwerk van het toestel beschermen tegen power surges, oftewel: stroompieken. De bliksem kan namelijk zo’n stroompiek veroorzaken in de bekabeling, waardoor allerlei apparatuur uit kan vallen en permanent beschadigd kan raken. Dat kan een vliegtuig in gevaar brengen. Omdat ieder modern vliegtuig met zo’n beveiliging is uitgerust, is de kans op storing door bliksem verwaarloosbaar.

Als je zoekt naar een luchtvaartcrash veroorzaakt door de bliksem, dan merk je dat de laatste keer dat zoiets gebeurd is, in de jaren ’60 van de vorige eeuw was. Dat heeft alles te maken met het feit dat vliegtuigbouwers sindsdien geleerd hebben hoe ze een vliegtuig moeten beschermen tegen de bliksem. Sterker nog: ieder vliegtuig moet een flink aantal bliksemgerelateerde tests doorstaan, voordat het een licentie krijgt om de lucht in te mogen. Gezien het feit dat een commercieel vliegtuig gemiddeld minimaal één keer per jaar door de bliksem wordt getroffen, kunnen we concluderen dat vliegtuigen enorm goed tegen de bliksem kunnen.

Hagel

 Als men door een onweersbui vliegt, kan het gebeuren dat het vliegtuig door hagel heen moet vliegen. Hoe dat klinkt, kun je horen als je de video afspeelt. Het is duidelijk dat het toestel van alle kanten wordt ‘aangevallen’ door hagelstenen. Maar de vraag is dan ook: kan het gebeuren dat een toestel door de hagel beschadigd raakt?

Kort gezegd: ja, dat kan. In 1977 is er een vliegtuig van Southern Airways verongelukt doordat het te zwaar beschadigd werd toen het door hagel werd getroffen. In die tijd was het al gebruikelijk om niet door zware onweersbuien heen te vliegen, maar er omheen te gaan. Door een defect systeem in het toestel moest de piloot vertrouwen op de weerradar op de grond, die valse informatie afgaf, waarna het toestel in een veel zwaardere onweersbui terecht kwam dan men vermoedde.

Tegenwoordig is de technologie dusdanig verbeterd dat situaties als deze praktisch niet meer voorkomen. De piloot vliegt namelijk altijd om zwaar onweer heen, om schade aan het toestel te voorkomen en de veiligheid van haar passagiers te garanderen. Het kan wel voorkomen dat door lichtere onweersbuien heen gevlogen wordt. Dan is de kans op schade echter praktisch nul.

Turbulentie

Iedereen die gevlogen heeft, is er wel mee in aanraking gekomen: turbulentie tijdens de vlucht. Heel soms komt het voor dat mensen gewond raken tijdens turbulentie. Dat komt dan vooral omdat in de cabine dingen misgaan. Bagage valt uit de bagagerekken en komt op de hoofden van passagiers terecht, dat soort dingen. Maar het toestel zelf is gebouwd op turbulentie en zal, als het goed onderhouden is, het schokken weerstaan. Iedere vliegtuigmaatschappij die in Europa wil vliegen, is, ook al is het niet gevestigd in Europa, verplicht zich aan strenge Europese veiligheidseisen te houden. Dankzij die veiligheidseisen moeten vliegtuigen goed worden onderhouden. Als je dus naar Europa vliegt, van Europa vliegt of binnen Europa vliegt, dan weet je dat het met onderhoud wel goed zit. Turbulentie levert dan alleen nog maar ongemak op.

Valwind

Een onweersbui wordt gevoed door een omhooggaande stroom lucht, die relatief warm is. Als gevolg daarvan, ontstaat er ook een neergaande stroom lucht. In deze neergaande stroom lucht die ook wel daalstroom wordt genoemd, valt de regen naar beneden. Je hebt de valwind vast ook wel eens gevoeld in de zomer. Op een warme dag onweert het namelijk regelmatig. Vlak voordat de bui losbarst, kun je de koele wind al voelen. Heerlijk verkoelend! Wat je voelt is de daalstroom.

Als de daalstroom enorm krachtig is, wordt dit valwind genoemd. In het Engels heet dit ook wel downburst of microburst. Vergelijk het met een keukenkraan die je open zet. De straal water valt omlaag en komt in de gootsteen terecht. Zodra het water de gootsteen raakt, verspreidt het zich in alle richtingen. Een valwind ziet er net zo uit!

Als je vervolgens een houten stokje in deze straal water zou steken en los zou laten, dan merk je dat hij door het water extra hard naar beneden wordt geduwd. Als we dit zien in termen van een valwind, en het houten stokje een vliegtuig is, dan snap je waarom een valwind gevaar kan opleveren. Als het toestel de valwind bereikt, wordt het enorm snel naar beneden gedrukt. Als het toestel aan het landen is, en dus met verminderde snelheid laag boven de grond vliegt, loopt dat vrijwel altijd fout af. Een voorbeeld is de ramp met een vlucht van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Delta in de video hieronder. Daar wordt ook (in het Engels) door experts uitgelegd wat er nu precies misging.

Tegenwoordig zijn er echter verschillende systemen in gebruik die valwinden kunnen waarnemen. Als een valwind wordt gedetecteerd in de aanvliegroute voor een vliegveld, dan wordt het vliegverkeer omgeleid of tijdelijk stilgelegd. Als de bui voorbij is, kan er weer worden geland en opgestegen. Zo kun je er gerust op zijn dat jouw vlucht niet gevaar loopt in een valwind.

Tornado

Een tornado is een wervelwind die aan de onderkant van een bui ontstaat, maar niet veel hoger komt. Daarom is er op enige hoogte dus geen enkel gevaar dat een vliegtuig getroffen wordt door een tornado. Net als bij een valwind kan het wel voorkomen dat een tornado voorkomt in de aanvliegroute naar een vliegveld, en daar voor een gevaarlijke situatie zorgt. Ook bij een tornado wordt het vliegverkeer stilgelegd, als deze gevaarlijk lijkt te worden voor laagvliegende vliegtuigen. De toestellen die in de buurt vliegen, worden dan om het zware weer heengeleid, om veilig bij de bestemming aan te komen.

Kort gezegd levert onweer en haar randverschijnselen een potentieel gevaar op voor de luchtvaart. Men heeft echter enorm veel geleerd van in het verleden gemaakte fouten, en is dus letterlijk door schade en schande wijs geworden. Als gevolg zien we dat in de praktijk onweer bijna geen gevaar oplevert voor een vliegtuig en haar passagiers. Sterker nog: vliegen is de veiligste manier om van A naar B te komen, want de kans op ongevallen is in de luchtvaart het kleinst. Ik hoop dus dat je de volgende keer als je vliegt, een stuk geruster op weg kunt naar je vakantiebestemming!

Gearriveerd op je vakantiebestemming?

Ben je dan eindelijk gearriveerd op je vakantiebestemming, dan hebben we hier een aantal antwoorden op vakantiegerelateerde vervolgvragen:

• Is onweer gevaarlijk in een tent?
• Waarom klinkt onweer in de bergen veel harder?