Oranje wolken na zonsondergang, hoe kan dat?

Teamlid Maurice was laatst bij mij op bezoek in Deventer. We hebben daar een mooie wandeltocht gemaakt langs de IJssel. Aan de horizon zagen we een fraaie cumulonimbus hangen, een bui die op dat moment net over de grens met de Achterhoek hing.

Langzaam ging het ook richting zonsondergang, en toen de zon eenmaal onder was, zagen we dat de wolk voor langere tijd verlicht bleef. Terwijl het bij ons al donkerder begon te worden was de wolk enorm oranje verlicht.

We realiseerden ons: hoewel wij het antwoord wel weten, vragen waarschijnlijk veel mensen zich af waarom dat gebeurt. Oftewel: waarom blijft zo’n wolk oranje verlicht na zonsondergang? Veel mensen zullen een behoorlijk eind komen door met gezond boerenverstand na te denken, maar toch gaan we het hieronder uitleggen.

En dat heeft alles te maken met…. de vorm van de aarde 🙂

En daarvoor moeten we terug naar de tijd waarin men dacht dat de aarde plat was.

Een stukje geschiedenis

Laten we even een stap terug zetten en alles wat er vandaag de dag gebeurt in een soort helikopterview bekijken. Het is dan al gauw duidelijk dat we vandaag onze aardbol op verschillende manieren in de gaten kunnen houden:

• Middels satellieten, die we sinds de tweede helft van de twintigste eeuw de lucht in aan het schieten zijn;
• Met weerballonnen, waar we ook een camera aan zouden kunnen bevestigen;
• Met onze eigen ogen, als we vanaf Schiphol opstijgen en naar onze vakantiebestemming vliegen;
• Of met een vrij nieuwe uitvinding: een drone!

We blijven in dat helikopteroverzicht en schuiven een aantal duizend jaar terug. Wat van dat alles was er op dat moment?

Niets.

Het enige dat de mens toen kon zien was zijn of haar directe omgeving. Heel soms, bijvoorbeeld bij een enorm plat en bosloos gebied, kon je enorm ver voor je uitkijken, maar dat was het dan wel.

Bovendien kwam je op den duur de zee tegen, en niemand die wist wat je tegenkwam als je zou gaan varen en alleen maar rechtdoor zou gaan!

De conclusie was op dat moment dan ook: de aarde is plat.

En als je zou gaan varen val je van de aarde af.

Vanaf circa 600 voor Christus begon het tij te keren. Op basis van de wiskundige redenering dat het heelal harmonie vertoont beredeneerde Pythagoras dat de aarde dan ook een ronde bol moest zijn. Ook astronomische waarnemingen – van sterren die op een bepaalde locatie wel, maar op een andere locatie niet gezien konden worden – deden knappe koppen vermoeden dat de aarde bolvormig moest zijn.

Maar de aanhangers van het zogeheten platte-aarde-idee boden veel weerstand. Pas in de eerste eerste eeuw na Christus werd het idee van een bolvormige aarde geaccepteerd onder de wetenschappers van die tijd.

En met dat bolvormige concept kunnen we door naar waarom een wolk zo wordt belicht!

Kromming van de aarde en zonlicht

Het was even een leuke afslag de geschiedenis in, maar laten we nu concreet worden en kijken naar de vraag die we hierboven hebben gesteld 🙂

Dat de aarde bolvormig is, betekent dat als je op een bepaald punt van de aarde staat, naar links of naar rechts kijkt en de horizon zou helemaal kaal zijn, je op den duur niet verder kunt kijken. Zoals je aan de pijl kunt zien ‘verdwijnt’ de aarde op den duur uit beeld.

We introduceren de zon. Overdag schijnt hij volop en ontstaan er mogelijk stapelwolken, die zo nu en dan doorgroeien naar onweersbuien. Deze zijn heel fraai ‘wit’ en kunnen soms schitterende foto’s opleveren.

Nu schuiven we de zon door, zodat het net lijkt alsof we vlak na zonsondergang naar de horizon kijken. Zoals we aan de zwarte pijl kunnen zien, kunnen wij de zon niet meer zien.

Maar wat nog wel kan, is dat het licht van de zon – die oranje of dieprood kleurt dankzij de verbuiging van het zonlicht dat onder een andere hoek de atmosfeer binnenkomt – de stapelwolk of onweersbui bereikt waar we het over hadden.

En het gevolg daarvan is meer dan duidelijk: de wolk kleurt fraai oranje!

Dit vrij simpele principe verklaart waarom na zonsondergang wolken nog fel oranje kunnen kleuren. Uiteindelijk verdwijnt de zon zo ver ‘onder de horizon’ dat het licht ook niet meer bij de wolken kan komen.

Na het gouden uurtje komt dan het blauwe uurtje, waarbij er nog een klein beetje licht is, met uiteindelijk het onvermijdelijke: de intrede van de nacht.