Een paraplu trekt geen bliksem aan

Het is misschien een als wijsheid verpakte mythe die je in je kindertijd hebt gehoord: geen paraplu mee naar buiten als er onweer verwacht wordt, want een paraplu trekt onweer aan. Helaas, dat feest gaat niet op. Het is niet onveiliger om met paraplu naar buiten te gaan dan zonder paraplu.

In deze blog bekijken we hoe het zit. We geven antwoord op de vraag: trekt een paraplu onweer en bliksem aan?

Omslagfoto: Maurice Hamming

Het ontstaan van een bliksemflits. Gemaakt door Anynobody (Wikipedia), licentie: CC BY-SA 3.0, no changes.

Stepped leaders en upward streamers

We weten dat er een spanningsverschil kan ontstaan in een onweerswolk. Dat spanningsverschil kan ervoor zorgen dat vanaf de onderkant van zo’n wolk een zogeheten stepped leader ontstaat. Dat is een kanaal van geïoniseerde lucht. Ok, even terugspoelen. Geïoniseerde lucht? Dat is lucht waarbij de elektronenbalans, dus de balans van sub-atomaire deeltjes, verstoord is, waardoor de lucht een elektrische lading krijgt.

Hoe zo’n kanaal precies ontstaat, daar is de wetenschap nog niet achter.

Vaak is de onderkant van de atmosfeer precies tegenovergesteld geladen. We weten dat positieve en negatieve ladingen elkaar aantrekken. Daardoor is het goed te begrijpen dat zo’n stepped leader, het kanaal dus, naar beneden zal zakken. We hebben het hier dan over de zogeheten voorontlading die soms ook goed te zien is op foto’s die gemaakt worden van onweer.

Op het moment dat de stepped leader dichtbij de grond komt of bij een ander object, dan zal het spanningsverschil tussen de leader en het object steeds groter worden (doordat de afstand kleiner wordt). Het wordt soms zodanig groot, dat er vanaf het object óók een kanaal ontstaat… maar dan omhoog gericht. Je zou het als het ware kunnen vergelijken met het object dat ‘ongeduldig’ wordt en persé wil ‘matchen’ met de andere kant, en dus maar alvast op pad gaat.

Op het moment dat ze bij elkaar komen ontstaat er een direct pad van de minste weerstand. In vrijwel alle gevallen vindt er een ontlading plaats over dat kanaal, de bliksem dus.

Onweersbuien kunnen soms enorm groot worden. In Nederland zo’n 12 tot soms 15 kilometer hoogte; in de tropen wel 18! Fotograaf: onze stormchaser Wichard Postma.

Te grote schaal voor paraplu’s

Onweersbuien worden erg groot. Sommige exemplaren kunnen wel 12 kilometer hoog worden, zeker in de zomer. Heel af en toe gaan ze in ons land tot 15 kilometer hoogte, maar dan moet er sprake zijn van wel heel zwaar onweer.

In de tropen komt het echter regelmatig voor dat onweersbuien nog groter en dus sterker kunnen worden, met wolkentoppen tot 18 kilometer hoogte.

Stel je nu eens voor: je loopt met je paraplu in de stad en de onweersbui kiest precies jou uit om op in te slaan, en alleen maar omdat je met een paraplu loopt. Zo’n grote bui moet precies jou hebben. Dat wordt lastig. Stel je nu eens voor dat een bliksemflits soms kilometers lang kan zijn. En die moet dan precies jou hebben. Hoe klein is die kans?

Nou, erg klein. Het fenomeen onweer is namelijk veel te grootschalig om beïnvloed te worden door kleine zaken zoals een paraplu. De metalen punt van je paraplu, de juwelen die je draagt, ze hebben een verwaarloosbare invloed op de kans dat je getroffen wordt door de bliksem.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat de zogeheten ‘invloedssfeer’ van objecten beperkt blijft door de hoogte in een cirkel rondom je heen te trekken. Dat betekent dus dat als je een paraplu draagt en in totaal zo’n 2,5 meter ‘hoog’ bent (als je de paraplu redelijk hoog houdt), dan kan deze combinatie de bliksem enkel ‘naar zich toe trekken’ als deze in een cirkel van 2,5 meter rondom het object in zou slaan. Kortom: je zou al door de bliksem worden geraakt, en nu dus net een beetje meer. In beide gevallen zou het naar alle waarschijnlijkheid niet goed met je aflopen.

Voor torens, die hoger zijn, geldt natuurlijk hetzelfde principe, maar daar is de invloedssfeer wat groter.

Oftewel: geen zorgen dus!

Een wolk-grond-ontlading behoort tot de meest krachtige en voor de mens gevaarlijke soorten bliksem. Fotograaf: onze stormchaser Melle van der Werff.

Gevaarlijke mythe

Wat echter wel gevaarlijk is, is de mythe zelf. Op het moment dat je zegt ‘dat je bij onweer niet met een paraplu buiten moet lopen, want dan is de kans groter dat de bliksem op je inslaat’, zeg je eigenlijk ook ‘dat het minder gevaarlijk is om buiten te zijn op het moment dat je de paraplu thuislaat’.

Dat klopt dus niet. Een onweersbui is gevaarlijk met of zonder paraplu. Zorg er dus altijd voor dat als je op pad gaat, je de weerberichten checkt om te kijken of er onweer verwacht is. Houd ook goed de lucht in de gaten en kijk of je onweersbuien ziet aankomen.

En barst er eenmaal een onweer los, zorg dan dat je voorbereid bent met onze tips hoe je te beschermen bij onweer.